Tarımsal ürün piyasasına aracı kurumlar geliyor!

Türkiye’de Ticaret Borsalarının yüzde 51 hissesine sahip olacağı Ürün Piyasası Aracı Kurumu kurulması çalışmalarına 2023 yılında başlandı ve bugüne kadar 6 ayrı Ürün Piyasası Aracı Kurumu kuruldu: Anadolu ÜPAK, Akdeniz ÜPAK, Borsa Konya ÜPAK, Marmara ÜPAK, Mezopotamya ÜPAK ve ELÜSMarket ÜPAK.

Tarımsal piyasalarda yeni dönem: ÜPAK

Anadolu ÜPAK Genel Müdürü Ali Cem Suca, Ekonomi Gazetecileri Derneği (EGD) toplantısında tarım sektöründe finansmanın önemi ve lisanslı depoculuk sisteminin gelişimi hakkında bilgiler verdi.

Türkiye’nin tarımsal üretimindeki en büyük sorunlardan biri olan gıda güvenliği ve gıda enflasyonu konularına değinen Suca, pandemi ve Ukrayna savaşının etkileriyle birlikte tarımsal üretimin stratejik öneminin bir kez daha anlaşıldığını belirterek, tarımda sürdürülebilirliğin sağlanması ve finansmanın doğru yönetilmesi gerektiğini söyledi. Suca, “Tarım sektöründe üretici daha hasada girmeden borçlanıyor. Bu nedenle finansman bacağı en kritik aşama. Bankacılık sektörü de bu anlamda üreticiyi tam olarak destekleyemiyor” dedi.

Lisanslı depoculuk ve emtia borsalarının rolü

Tarım sektöründeki kayıt dışılığa dikkat çeken Suca, lisanslı depoculuk sisteminin bu sorunun çözümünde kritik bir role sahip olduğunu belirtti. Tarımsal ürünlerin kayıt altına alınması, depolama şartlarının iyileştirilmesi ve piyasanın şeffaf hale getirilmesi için lisanslı depoculuğun yaygınlaşması gerektiğini ifade eden Ali Cem Suca, Amerika’dan alınan bu modelin, Avrupa’da kooperatiflerle yürütüldüğünü belirterek, Türkiye’de lisanslı depoculuğun gelişimi için daha fazla özel sektör yatırımı gerektiğini söyledi.

2005’te Türkiye’de lisanslı depoculuk sisteminin uygulanmaya başlamasından bu yana bazı bölgelerde, özellikle Trakya’da bu sistemin tanındığını ancak üreticilerin hâlâ yeterli bilgiye sahip olmadığını vurgulayan Suca, TMO ve TOBB tarafından oluşturulan ilk lisanslı depo anonim şirketinin bu alanda önemli bir adım olduğunu kaydetti. Suca, “Buğday, arpa, mısır, ayçiçeği dışında diğer stratejik ürünler için de lisanslı depoculuk sistemine geçmemiz gerekiyor. Zeytin, fındık, pamuk gibi ürünlerin de bu sisteme dahil edilmesi şart.” diye konuştu.

ELÜS Sistemi

Ali Cem Suca, Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) sisteminin tarımsal ürünlerin güvenli bir şekilde saklanması ve ticaretinin kolaylaştırılması açısından büyük önem taşıdığını vurguladı. ELÜS sayesinde tarımsal ürünler depolandıktan sonra elektronik ortamda alım-satım yapılabiliyor ve üretici, ürünü istediği zaman satma imkanına kavuşuyor. Bu sistemin, üreticiyi aracıdan bağımsız hale getirdiğini ve kayıt dışılığı ortadan kaldırdığını belirten Suca, “ELÜS ile lisanslı depoculuk sistemi yaygınlaşırsa, tarımsal ürünlerin fiyatlarının daha istikrarlı hale geleceğini ve gıda enflasyonunun uzun vadede düşeceğini düşünüyoruz.” ifadelerini kullandı.

Aracı kurumların devreye alınması

Aracı kurumların devreye alınmasının önemine de değinen Suca, bu sistemle birlikte bölgesel ürün piyasası aracı kurumlarının yatırımcı tabanını genişleteceğini ve ELÜS kullanımını yaygınlaştıracağını söyledi. Aracı kurumların, müşteri emirlerini en iyi şekilde gerçekleştirme yükümlülüğüyle hareket edeceğini ve piyasanın şeffaflığına katkıda bulunacağını ifade eden Suca, “ÜPAK aracılığıyla ürünlerin lisanslı depolarda saklanması ve yatırımcıların TÜRİB (Türkiye Ürün İhtisas Borsası) üzerinden alım-satım yapabilmeleri sağlanacak. Bu sistem, tarımsal ürünlerin ticaretini daha güvenli ve sürdürülebilir hale getirecek.” diye konuştu.

Gıda güvenliği

Toplantıda, gıda güvenliği konusunun stratejik bir önem taşıdığı vurgulandı. Özellikle küresel iklim değişikliği, rekolte tahminleri ve arz güvenliği gibi faktörlerin tarımsal üretim üzerindeki etkileri değerlendirildi. Türkiye’nin gıda üretiminde kendine yetebilmesi gerektiğini belirten Suca, “Pandemi ve Ukrayna savaşında gıda güvenliğinin ne kadar önemli olduğunu gördük. Üretimde sürdürülebilirlik sağlanmalı ve finansman modelleriyle çiftçiler desteklenmeli." mesajları verdi.

Anadolu ÜPAK’ın sunduğu hizmetler, tarım sektörünün finansman ihtiyaçlarını karşılamak ve ürün güvenliğini sağlamak için büyük bir fırsat olarak değerlendiriliyor. Lisanslı depoculuk sistemi, hem tarım ürünlerinin kayıt altına alınmasını hem de piyasanın şeffaf ve sürdürülebilir hale gelmesini sağlayarak, Türkiye’nin gıda enflasyonunu kontrol altına alma hedefinde önemli bir rol oynayacak. Aracı kurumların devreye alınmasıyla birlikte ELÜS sistemi de daha geniş kitlelere ulaşacak ve tarım sektörünün finansal yapısına katkı sunacak.

ÜPAK’ların kuruluş amacı

Aracı sistemin getirilmesi

Ticaret Borsalarının sisteme girmesi

Sermaye piyasası aracı kurumları gibi Ürün Piyasası Aracı Kurumlan kurulması

Daha fazla mudiye/müşteriye yatırım ulaştırması

Lisanslı depoculuk sisteminin gelişmesi

Vadeli işlemlerin tarım piyasalarında başlaması

Tarımın finansmanının kolaylaşması

Ülke ekonomisinin kalkınması

ÜPAK’lar ne yapacak?

Ürün Borsası Aracı Kurumları (ÜPAK), Türkiye'de tarım ürünlerinin ticaretini kolaylaştırmak ve etkinleştirmek amacıyla kurulan bir yapı. Dolayısıyla bu yapının Türkiye ekonomisine etkisi, özellikle tarım sektörü ve finansal piyasalar açısından oldukça önemli.

Türkiye Ürün İhtisas Borsası (TÜRİB) bünyesinde faaliyet gösteren ÜPAK'lar, yatırımcılar ile TÜRİB arasında aracılık hizmeti sunacaklar. Yatırımcılar, ÜPAK'lar aracılığıyla Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) ve ELÜS'e dayalı vadeli işlem sözleşmelerinin alım satımını gerçekleştirebilecekler.

ELÜS ve Lisanslı Depoculuk

ELÜS, lisanslı depolarda bulunan tarım ürünlerini temsil eden elektronik bir senet. Tarım ürünlerinin güvenli ve sağlıklı bir şekilde depolanmasını sağlayan Lisanslı depoculuk sistemi, Ticaret Bakanlığı tarafından düzenlenerek, denetleniyor.

ÜPAK'ların Türkiye ekonomisine etkisi

Tarım Sektörü: ÜPAK'lar, tarım ürünlerinin ticaretini kolaylaştırarak, çiftçilerin ürünlerini daha iyi fiyatlarla satmalarına olanak tanır. Ayrıca, lisanslı depoculuk sistemi sayesinde ürünlerin güvenli bir şekilde depolanması ve kalite kontrolü sağlanır.

Finansal Piyasalar: ÜPAK'lar, tarım ürünlerinin finansal enstrüman olarak kullanılmasını sağlayarak, finansal piyasaların derinleşmesine katkıda bulunur. Bu sayede, yatırımcılar tarım sektörüne yatırım yapabilir ve risklerini çeşitlendirebilir.

Ekonomik Büyüme: ÜPAK'lar, tarım sektörünün verimliliğini artırarak ve finansal piyasaları geliştirerek, Türkiye ekonomisinin büyümesine katkıda bulunur.