BM Genel Sekreterinden G20 liderlerine: “Başarısızlık seçenek değil!”

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Brezilya’da toplanacak G20 Zirvesi’nden önce Rio de Janeiro’da bir basın toplantısı düzenledi, liderlere çağrı yaptı.

"G20 liderlerinden Bakü'deki Bakanlarına, müzakerecilerine yeni & iddialı 1 iklim finansmanı üzerinde anlaşmaları için ısrar etmelerini istiyorum. Başarısızlık seçenek değil. Anlaşma, önümüzdeki yıl yüksek iddialı ulusal iklim planlarının hazırlanmasını teşvik etmek için şart." https://t.co/kIdqYeZUPG

— Birleşmiş Milletler Türkiye (@UN_Turkiye) November 18, 2024

“Çalkantılı zamanlar”

Rio’ya Azerbaycan'ın Bakü kentindeki COP29'dan geldiğini anımsatan Guterres, karamsar bir tablo çizdi:

“Bakü'den Brezilya'ya ve ötesine kadar ortak temaları ve endişeleri görüyor ve duyuyorum. Zamanımız çalkantılı ve temel ortak zorlukların üstesinden gelmek için çok daha hızlı yarışmamız gerekiyor.

İklim krizi yeni bir rekora daha imza attı; 2024 muhtemelen tarihin en sıcak yılı olacak. Etkilerini her yerde görüyoruz. Amazon'daki kuraklıktan ve Brezilya'nın güneyindeki korkunç sellerden başka bir yere bakmayın.

Bu arada çatışmalar da sürüyor. Uluslararası hukukun ve BM Şartının defalarca ihlal edilmesiyle cezasızlık yaygınlaşıyor.

Eşitsizlik artıyor ve yoksulluk ve açlık konusunda ilerleme durmuş durumda. Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri yolunda gitmiyor.

Yeni teknolojilerin hem iyi hem de kötü yönde benzeri görülmemiş bir potansiyeli var.

Bu zorlukların ve daha fazlasının üstesinden gelme konusundaki yetersizliğimiz, insanların hükümetlere ve kurumlara olan güvenini aşındırıyor.

Bugün karşı karşıya olduğumuz tehditler birbiriyle bağlantılı ve uluslararasıdır. Ancak küresel sorun çözen kurumların, özellikle de 80 yıl önceki dünyayı yansıtan Güvenlik Konseyi'nin acilen bir yükseltmeye ihtiyacı var.

Eylül ayında BM Üye Devletleri, çok taraflılığın güçlendirilmesine ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin ilerletilmesine yardımcı olmak amacıyla Gelecek Paktı'nı kabul etti.

“Liderlik edin”

Rio'ya basit bir mesajla geldim:

G20 liderleri liderlik etmeli.

G20 ülkeleri - tanım gereği - muazzam bir ekonomik güce sahip. Muazzam bir diplomatik nüfuza sahipler. Bunu temel küresel sorunların üstesinden gelmek için kullanmaları gerekiyor.

İlk olarak barış üzerine. Savaşlar devam ederken insanlar korkunç bir bedel ödüyor. Barış için adım atmalıyız.

Her yerde barış, BM Şartı değerlerine, hukukun üstünlüğüne ve Devletlerin egemenlik, siyasi bağımsızlık ve toprak bütünlüğü ilkelerine dayanan eylemleri gerektirir.

“Savunmasız ülkelere finansal destek sağlanmalı”

İkincisi finans.

Savunmasız ülkeler muazzam rüzgarlarla ve kendilerinden kaynaklanmayan engellerle karşı karşıyadır. Modası geçmiş, etkisiz ve adaletsiz bir uluslararası finans mimarisinden ihtiyaç duydukları düzeyde destek alamıyorlar.

Gelecek Paktı, sistemi günümüzün küresel ekonomisini ve gelişmekte olan ve savunmasız ülkelerin ihtiyaçlarını daha iyi temsil edecek hale getirmek için iddialı reformlar yapılması çağrısında bulunuyor. Bu, gelişmekte olan ülkelerin uluslararası finans kuruluşlarındaki sesinin ve temsilinin genişletilmesini de içermektedir.

Pakt ayrıca, Çok Taraflı Kalkınma Bankalarının daha büyük, daha cesur ve daha iyi hale getirilmeleri için kredi verme kapasitelerinin önemli ölçüde arttırılması çağrısında da bulunuyor. Borçların hafifletilmesi konusunda etkili aksiyon alınması ve ülkelerin güvenle borçlanmalarını sağlayacak borç mimarisinin gözden geçirilmesi için...

Şoklar vurduğunda tüm ülkelerin korunmasını sağlamak için küresel finansal güvenlik ağının güçlendirilmesi...

Ve daha kapsayıcı vergi işbirliğini teşvik etmek… ve her türlü yenilikçi finansmanı genişletmek – karbona bir fiyat koymak ve kirliliği ortadan kaldıracak farklı biçimlere vergi koymak.

Küresel toplum G20'nin bu anlaşmaları yerine getirmesini bekliyor.

“İklim müzakerelerinde başarısızlık bir seçenek değil”

Üçüncüsü iklim.

Bakü'deki COP29'daki müzakerelerin hızından endişe duyuyorum.

Ülkeler, gelişmekte olan ülkelerin karşılaştığı zorlukların ölçeğini karşılayabilecek iddialı bir iklim finansmanı hedefini kabul etmelidir. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında güven oluşturmak ve gelecek yıl yüksek iddialı ulusal iklim planlarının hazırlanmasını teşvik etmek için iddialı ve inandırıcı bir hedef hayati önem taşıyor.

Finans hırsı körüklüyor. Tüm G20 ülkelerinin sorumluluk duygusuna sesleneceğim. Şimdi dünyanın en büyük ekonomileri ve emisyon salıcılarından örnek alarak liderlik etme zamanı. Başarısızlık bir seçenek değildir. COP29'da başarılı bir sonuca ulaşmak hâlâ mümkün ancak bu, G20 ülkelerinin liderliğini ve uzlaşmasını gerektirecek.

Ve yeterince yakın zamanda gelemez. Ülkelerin mevcut iklim politikaları bizi yüzyılın sonunda 3,1 derecelik felaket bir sıcaklık artışına itiyor. Gelecekteki en kötü iklim felaketinden kaçınmak için küresel sıcaklık artışını 1,5 santigrat derece ile sınırlandırmalıyız. Dolayısıyla emisyonların 2030'a kadar yılda yüzde 9 oranında azaltılması gerekiyor ancak yine de artıyor.

“G20, iklim planlarına öncülük etmeli”

Dikkatler doğal olarak G20'nin üzerinde. Küresel emisyonların yüzde 80'ini oluşturuyorlar. Geçen yıl üzerinde anlaştıkları 1,5 derece hizalanmış, tüm ekonomi ve tüm sera gazları rehberliğini takip eden ulusal iklim planlarına öncülük etmeleri gerekiyor.

İki G20 üyesi Brezilya ve İngiltere'nin son açıklamaları önemli bir başlangıcı temsil ediyor. Ortak ama farklılaştırılmış sorumluluklar ilkesine saygı duyulmalı, ancak tüm G20 ülkelerinin ekstra çaba göstermesi gerekiyor.

Gelişmiş ülkelerin de gelişmekte olan ekonomileri ve gelişmekte olan ülkeleri teknoloji ve finansla desteklemesi gerekiyor. Gelişmiş ülkeler çifte uyum finansmanı konusundaki sözlerini tutmalı. Yeni Kayıp ve Hasar Fonu'na da ciddi katkılara ihtiyacımız var.

Brezilya gelecek yılki COP30'a ev sahipliği yapmaya hazırlanırken, tüm ülkelerden, özellikle de G20'den en yüksek düzeyde kararlılığı garanti altına almak için küresel bir seferberlik çabası üzerinde Başkan Lula ile yakın işbirliği içerisinde çalışıyorum. G20 liderleriyle bu konuları ayrıntılı olarak tartışacağımızdan memnuniyet duyuyorum.

“Yapay zeka konusunda küresel diyalog başlatılmalı”

Ayrıca, iklim değişikliği konusunda küresel ilerlemeyi engelleyen, doğrudan inkardan yeşil aklamaya ve iklim bilimcilerinin tacizine kadar uzanan koordineli dezenformasyon kampanyalarıyla da mücadele etmeliyiz.

BM Gelecek Zirvesi'nde kabul edilen Küresel Dijital İlkeler Sözleşmesi, yapay zeka yönetişimine ilişkin her ülkeyi masaya getiren ilk evrensel anlaşmayı içeriyor. Yapay zeka konusunda bağımsız bir uluslararası Bilimsel Panel kurulması ve BM bünyesinde yapay zekanın yönetimi konusunda küresel bir diyalog başlatılması çağrısında bulunuyor.

Ayrıca gelecek yıl içinde gelişmekte olan ülkelerde yapay zeka kapasitesinin geliştirilmesine yönelik yenilikçi gönüllü finansman seçenekleri talep ediyor.

Pek çok zorluk var ama aynı zamanda pek çok olası çözüm var. G20 örnek olmalı.

Bu, bu çalkantılı zamanlarda her hükümetin ve küresel sistemimizin güvenini, güvenilirliğini ve meşruiyetini yeniden tesis etmek için temel önemdedir.

Daha güvenli, daha barışçıl ve sürdürülebilir bir dünya için dönüştürücü eylemlere öncülük etmek için her fırsatı değerlendirmeliyiz.”

“BM Güvenlik Konseyi, günümüz dünyasıyla örtüşmüyor”

Gazetecilerin sorularını da yanıtlayan BM Genel Sekreteri, BM Güvenlik Konseyi’nin yapısına ilişkin bir soruya, şu yanıtı verdi:

“Güvenlik Konseyi 1945'in dünyasına karşılık geliyor. Örnek vermek gerekirse Güvenlik Konseyi'nin daimi üyesi olan üç Avrupa ülkesi var. Afrika ülkesi yok. Latin Amerika ülkesi yok. Dolayısıyla Güvenlik Konseyi günümüz dünyasıyla örtüşmemekte, jeopolitik bölünmeler nedeniyle büyük bir etkisizlik göstermiş, çağımızın gerçekliğini yansıtmadığı için meşruiyet sorunu yaşamaktadır. Bu nedenle Gelecek Zirvesi'ndeki tartışmalarda en önemli konulardan biri Güvenlik Konseyi'nde reform yapılması ihtiyacıydı.

Ancak jeopolitik bölünmeler nedeniyle büyük ölçüde felç olmuş durumdayız ve bu bölünmelerin bir gecede ortadan kalkacağına dair hiçbir umudum yok. Ancak Güvenlik Konseyi reformu, dünyanın daha adil olabilmesi için gerekli gördüğümüz reformların önemli bir ayağını oluşturuyor.

Aynı durum Birinci Dünya Savaşı sonrasında oluşturulan ve o dönemin ekonomisine tekabül eden Bretton Woods sistemi için de geçerlidir. Bugün gelişmekte olan ekonomiler, gerçekliklerine karşılık gelenden çok daha küçük bir role sahiptir. Çok taraflı sistemde reform yapılmasının, çağımızın zorluklarıyla yüzleşmek için kesinlikle gerekli olduğu açıktır. Ve bu reform adalet adına yapılmalı.”

ABD Başkanı seçilen Trump’ın olumsuz bakışı

Guterres, uluslararası finans sisteminde reform yapılması ve küresel iklim krizi konusunda eylem çağrısında bulunduğu hatırlatılarak, bunun Başkan Trump’la başarılamayacağının vurgulanması üzerine de, G20'ye Geleceğin Zirvesi'nde onay alan Gelecek Paktı ve Küresel Dijital İlkeler Sözleşmesi ile geldiğinin altını çizdi. Genel Sekreter, “Bu, dünyadaki tüm ülkelerin ilk kez küresel hükümet sisteminde reform yönünde ciddi bir şekilde ilerlemeye kararlı oldukları anlamına geliyor. İkincisi, ABD'nin iklim konusunda çok önemli bir rolü olduğu aşikar. Ancak ABD'nin federal bir ülke ve bir piyasa ekonomisi olduğu da açık ve bugün piyasaların verdiği tüm sinyaller, yenilenebilir enerjinin sadece en yeşil değil, aynı zamanda enerji üretmenin en ucuz yolu olduğunu da gösteriyor. Ve bugün hükümetlerin etkisinin geçmişe göre çok daha sınırlı olduğunu kabul ettiğimden, Amerikan ekonomisinin ve Amerikan toplumunun dinamizminin iklim eylemi yönünde ilerleyeceğinden oldukça eminim” diye konuştu.

 “2030 gündemi, eşitsizlikler ve adaletsizlikle yüzleşmenin açık yolu”

G20 üyesi Arjantin’in BM’nin 2030 gündemine muhalefeti de sorulan BM Genel Sekreteri Guterres, “2030 Gündemi, dünyadaki tüm ülkelerin fikir birliğine vardığı bir araç olup, dünyada var olan muazzam eşitsizlikler ve muazzam adaletsizliklerle yüzleşmenin açık yoludur. İşte bu nedenle tüm ülkelere bu çağrıyı yapıyorum ve özellikle G20 müzakereleri devam ederken, tüm ülkelere fikir birliği ruhuna sahip olmaları, sağduyu göstermeleri ve olanakları bulmaları çağrısında bulunuyorum. Başarı, uluslararası düzene uygun kararlarla sağlanır. G20 bölünürse, G20 küresel düzeyde geçerliliğini kaybeder ve benim bakış açıma göre bu, zaten çok fazla jeopolitik bölünmenin olduğu bir dünyada son derece istenmeyen bir durumdur” dedi.

“İklim için finans hedefine uzağız”

İklim krizine karşı küresel bir finans hedefi konusunda herhangi bir ilerleme bekleyip, beklemediği de sorulan Antonio Guterres, şunları söyledi:

“Yeni küresel mali hedefe ilişkin tartışma G20'de değil, COP'ta. Ancak COP'ta fikir birliğine varmak konusunda hâlâ uzağız. Çünkü ihtiyacımız olan şey, güveni yeniden tesis edecek ve gelişmekte olan ülkelerin iklim eylemini hızlandırmak için gereken azaltım ve uyum için gerekli kaynaklara sahip olmalarına izin verecek çok iddialı bir küresel mali hedeftir.

Müzakerelerin Bakü'de olduğu doğru ama ihraççıların yüzde 80'inin G20 ülkeleri olduğu da doğru. Bu nedenle, bir anlaşmaya vardığımızdan emin olmak için Bakü'deki müzakerecilere talimatlar vermeleri için burada liderlere güçlü bir çağrıda bulunacağım, güçlü bir çağrıda bulunacağım. Ve bir anlaşma şarttır. Eğer bir anlaşma olmazsa, eğer COP29'da bir başarısızlık yaşarsak, bu kaçınılmaz olarak Üye Devletlerin emisyonları azaltma hırsları ve nüfuslarını koruma kapasiteleri üzerinde olumsuz sonuçlar bırakacaktır ve bu aynı zamanda COP30'da da çok olumsuz bir etkiye sahip olacaktır.

Bu nedenle, G20 liderlerine çağrım, Bakü'deki müzakerecilere, hafta sonuna kadar Bakü'de yeni küresel mali hedef konusunda kesinlikle önemli bir anlaşmaya varmaları için açık talimatlar vermeleridir.”